Nhà thờ Phú Nhai nguyên thủy được tạo dựng bằng gỗ, lợp bồi do linh mục Chính xứ Emmanuel Rianô Hòa cho xây dựng vào năm 1866. Vào năm 1881, Giám mục Hòa cùng với linh mục Barquerô Ninh xây nhà thờ thứ hai theo kiến trúc Á Đông và hai tháp chuông.

Năm 1916, Giám mục Phero Munagori Trung và linh mục Moreno xây nhà thờ thứ ba theo kiến trúc châu Âu và khánh thành năm 1922 nhưng bị cơn bão lớn tàn phá nặng nề năm 1929. Sau đó, nhà thờ tiếp tục được xây dựng lại và hoàn thành năm 1933. Thời điểm đó, Phú Nhai là nhà thờ lớn nhất Đông Dương. Sau thời gian chiến tranh bị hư hại, Nhà thờ được trùng tu, tôn tạo bởi Giám mục Đa Minh Nguyễn Chu Trinh, từ tháng 3 năm 2003 cho đến tháng 9 năm 2004, thì hoàn thành như diện mạo hiện nay.

Nhà thờ Phú Nhai được phong tiểu Vương cung Thánh đường. Đây là danh hiệu được Giáo hoàng đặc biệt tôn vinh dành cho những nhà thờ cổ kính, xây dựng từ lâu đời theo phong cách cổ điển phương Tây (ảnh:danviet)

Nhà thờ Phú Nhai được xây dựng lại trên một khu đất rộng 2.160m2 có chiều dài 80m, rộng 35m, chiều cao là 30m. Đặc biệt, nhà thờ Phú Nhai có hai tháp chuông cao 44m ở phía trước với 4 quả chuông được đúc từ Pháp chuyển sang, trong đó có quả nặng 2 tấn chỉ sử dụng trong các dịp đại lễ.

Nhà thờ Phú Nhai mang đậm kiến trúc Gothic, kiến trúc Gothic là một phong cách kiến trúc bắt đầu phát triển từ nửa sau thời Trung cổ ở Tây Âu.

Mặt chính diện của Nhà thờ được tạo thành ba tầng. Tầng trên cùng là hai tháp chuông, mỗi tháp chuông lại có nhiều cột trụ tạo thành những cây nến khổng lồ. Cả ba lớp cửa ở các tầng đều được thiết kế nhọn đầu cao vút.

Phía bên phải trước nhà thờ được đặt tượng Thánh Đa Minh cao 17m. Đây là vị thánh Công giáo sáng lập ra dòng truyền giáo Dominico từ thế kỉ 12 và cũng là dòng truyền giáo đầu tiên đến Việt Nam vào thế kỉ 16.

Bước vào bên trong nhà thờ là sự đồ sộ của phong cách kiến trúc Gothic với những mái vòm nhọn cao vút mang vẻ đẹp lộng lẫy, hoành tráng.

Cũng như các nhà thờ Công giáo khác, nhà thờ Phú Nhai có dạng dọc, ban thờ ở cuối cùng. Trên ban thờ, ngoài tượng Chúa Giesu ngự trị ở ngôi vị cao nhất, bên dưới có tượng Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội được điêu khắc tỉ mỉ.

Nhà thờ với mái vòm nhọn, cao vút đặc trưng của kiến trúc Gothic

Với lịch sử lâu đời và lối kiến trúc cổ kính, ngày 12/8/2008 tòa thánh Vatican ký sắc lệnh phong nhà thờ Phú Nhai lên tiểu Vương cung Thánh đường. Toàn thế giới hiện có 4 đại Vương cung Thánh đường (đều ở Italy) và 1575 tiểu Vương cung Thánh đường. Việt Nam có 4 nhà thờ được công nhận là tiểu Vương cung Thánh đường gồm: nhà thờ Sở Kiện ở tỉnh Hà Nam, nhà thờ La Vang ở tỉnh Quảng Trị, nhà thờ Đức Bà ở thành phố Hồ Chí Minh va nhà thờ Phú Nhai ở Nam Định.

Gian cung thánh rộng lớn, có thể phục vụ hàng trăm linh mục đồng tế trong các dịp lễ quan trọng (ảnh:danviet)

Tiểu Vương cung Thánh đường Phiếu Nhai là nơi tổ chức các ngày lễ Công giáo lớn trong năm như ngày 7/12 (cung hiến nhà thờ Phú Nhai), ngày 8/12 (lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội của Giáo xứ Phú Nhai), lễ Noel 24/12. Nhà thờ Phú Nhai không chỉ là một công trình tín ngưỡng, điểm tham quan du lịch của du khách thập phương mà còn là công trình nghiên cứu của các kiến trúc sư và các nhà nghiên cứu văn hóa.

Ngọc Huấn (t/h)