Đền Thắm là một di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh thuộc huyện Chợ Mới, cách Tp. Bắc Kạn hơn 40 km về hướng Nam.

Đền thờ một vị nữ tướng có tên là Thắm, một sơn nữ người dân tộc tài sắc vẹn toàn, có công lớn trong công cuộc chống giặc Cờ Đen vào nửa cuối thế kỷ XIX. Trước đây đền là nơi thờ Sơn thần, Thuỷ thần để cầu cho thuyền bè được qua lại bình yên. 

Trải qua nhiều biến cố đổi thay theo thời gian, ngôi đền đã nhiều lần được tu sửa mở rộng. Năm 2012, Đền Thắm được xếp hạng là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh, là nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân trong vùng.

Mới đây, một bất ngờ lớn được phát hiện từ lòng đất của ngôi đền. Trong khi đào tu sửa kiến trúc tại khu vực gần vách đá phía Tây Bắc, những người công nhân thi công đã phát hiện ngẫu nhiên một khối lượng lớn những di vật của người tiền sử. 

Theo dấu người thợ, ở độ sâu khoảng 50cm so với bề mặt, người ta bắt gặp một khoảng đất có màu xám đen, đào sâu thêm chút nữa, những di vật của người xưa dần xuất lộ. Đó là những mảnh gốm thô cổ, khác lạ nằm ngổn ngang. Có những mảnh lớn to bằng nửa thân chiếc nồi vỡ dọc còn đủ phần miệng, thân, đáy.

Phần lớn có hoa văn trang trí trên bề mặt với những mô-túyp kỹ thuật tạo hoa văn cổ sơ như văn thừng đập, hay khắc vạch hình sóng nước. Những mảnh gốm này có thể được vỡ ra từ nhiều loại nồi, vò, bình gốm với nhiều kích cỡ khác nhau.

Một mảnh nồi gốm có hoa văn trang trí

Đặc biệt chú ý hơn cả là những mảnh sọ người, răng người cùng nhiều đoạn xương chi nằm lẫn trong những mảnh gốm. Có tất cả gần 10 mảnh sọ người cùng hơn 50 chiếc răng rời, trong đó có 9 răng hàm còn lại là răng nanh và răng cửa.

Thêm vào đó, nhiều chiếc răng xuất lộ cùng một số di vật cổ khác như vòng trang sức bằng đá còn khá nguyên vẹn, một chiếc trâm bằng đồng đã bị gỉ xanh, một dọi xe bằng đất nung, một vài răng nanh thú có lỗ khoan nhỏ xuyên thủng, một chiếc đục đá mài nhẵn và một vài mảnh vòng bằng đá bị vỡ. 

Quan sát những gì còn sót lại cho thấy, những mảnh vòng đều được chế tác từ loại đá bán quý, cấu trúc hạt mịn, thấu quang với kỹ thuật khoan, mài vô cùng tinh xảo. 

Chiếc dọi xe chỉ bằng đất nung còn khá nguyên vẹn có hình chóp cụt với một lỗ tròn nhỏ, xuyên tâm trục dọc di vật. Chiếc đục bằng đá cứng được mài nhẵn với phần rìa lưỡi có hình lòng máng. Cuốc sâu vào lòng đất đến độ sâu khoảng gần 1m phát hiện những chiếc rìu đá mài nhẵn hiện dần trên nền đất cứng màu nâu sẫm, cùng một mũi nhọn bằng xương.

Hiện vật đá, đồng và xương ở Đền Thắm

Những chuyên gia bảo tàng và khảo cổ học đã khảo sát và cho rằng đây là phát hiện rất đáng quý và bước đầu nhận định đây là di chỉ cư trú - mộ táng của người tiền sử thuộc hậu kỳ thời đại Đá mới - sơ kỳ Kim khí, cách ngày nay từ 3.000-4.000 năm. 

Hiện bộ di vật quý được các cơ quan hữu trách địa phương lưu giữ, bảo tồn. Khu vực có di tích được bảo vệ rất nghiêm ngặt, các nhà khảo cổ sẽ tiến hành đợt khai quật lớn trong thời gian tới.

Nguồn: baobackan.org.vn