Việc xây dựng các công trình tôn giáo đều được hướng dẫn theo quy trình thủ tục xây dựng bảo đảm đúng luật. Nhìn chung các công trình tôn giáo khi được trùng tu, nâng cấp, xây dựng mới ở cơ sở được thực hiện theo quy hoạch của địa phương, được phê duyệt thiết kế, kiến trúc, thẩm định dự toán (theo phân cấp của địa phương và công trình), được cấp phép xây dựng, các công trình đều có ban quản lý theo dõi và quản lý các nguồn kinh phí được đầu tư nhiều nơi được công khai, bảo đảm dân chủ trong xây dựng, việc thực hiện trong quản lý đất đai nghiêm túc hơn, đã hạn chế những việc làm lấn, làm trái so với quy định. Trong xây dựng các công trình tôn giáo đã có sự phối hợp chỉ đạo tích cực của cấp ủy, chính quyền địa phương, các ban ngành có liên quan, đặc biệt là tổ chức của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị xã hội, các công trình tôn giáo ở cơ sở được sửa chữa nâng cấp hoặc xây dựng mới bảo đảm giữ gìn được bản sắc văn hóa dân tộc, kiến trúc đặc thù của tôn giáo. Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho nhân dân về tôn giáo và tín ngưỡng được quan tâm chỉ đạo, làm cho mọi người hiểu và thực hiện đúng quan điểm đường lối và chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước, tăng cường sự đoàn kết của nhân dân ở cơ sở, có thể nói công tác quản lý đất đai, xây dựng các công trình tôn giáo ở cơ sở trong những năm qua đã góp phần tích cực vào công tác xây dựng ở các xã phường thị trấn, đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh được quan tâm hơn, góp phần vào thực hiện nhiệm vụ chính trị, kinh tế, nâng cao đời sống của nhân dân ở cơ sở.

Tuy nhiên, công tác quản lý Nhà nước về đất đai, xây dựng cơ bản các công trình tôn giáo ở cơ sở còn những hạn chế cần khắc phục, đó là:

Lấy một ví dụ ở tỉnh Thái Bình có 286 phường xã thị trấn, Phật giáo có 17 vạn tín đồ, có 868 ngôi chùa ở 267/286 xã phường thị trấn, trong đó có 25 ngôi chùa được xếp hạng di tích cấp quốc gia, 96 chùa được xếp hạng di tích cấp tỉnh. Công giáo có 117.650 giáo dân sinh sống ở 179 xã, có 87 giáo xứ, 258 giáo họ, tổng số có 344 nhà thờ. Vừa qua, Ủy ban nhân dân tỉnh đã thành lập đoàn kiểm tra của tỉnh để kiểm tra việc quản lý sử dụng đất đai, xây dựng cơ bản của các cơ sở tôn giáo trong tỉnh đã có tới 30 cơ sở tôn giáo sử dụng đất chưa được cấp có thẩm quyền cho phép (chưa có quyết định giao đất hoặc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất), có hành vi lấn, chiếm, tự ý chuyển đổi, nhận biếu, tặng, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trước ngày 1/7/2004; 17 cơ sở tôn giáo tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất, sử dụng đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sau ngày 1/7/2014. Toàn tỉnh có 20 cơ sở tôn giáo xây dựng công trình không có giấy phép xây dựng, 23 cơ sở tôn giáo xây dựng công trình trên đất chưa được cấp thẩm quyền cho phép xây dựng. Ủy ban nhân dân tỉnh đã có những biện pháp cụ thể, chỉ đạo các ngành, các cấp, các địa phương tập trung giải quyết về đất đai và các công trình xây dựng cơ bản bảo đảm đúng luật và quy định của tỉnh, hoàn thành vào trước tháng 8/2018.

Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông Hoàng Văn Thành – giám đốc Sở Xây dựng, ông Nguyễn Trọng Vĩnh – trưởng phòng quản lý hạ tầng cơ sở Sở Xây dựng Thái Bình. Các ông đều cho biết những hạn chế yếu kém về quản lý đất đai, xây dựng cơ bản các công trình tôn giáo ở cơ sở tập trung vào một số điều chỉnh sau đây:

1. Tồn tại từ những thời gian trước đây một số công trình chưa được cấp quyền sử dụng đất (thường là một phần hoặc làm lấn, làm trái từ trước đây)ở một số cơ sở được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng chưa đầy đủ theo mặt bằng đang sử dụng. Một vài nơi các công trình tôn giáo còn thiếu quy hoạch hoặc quy hoạch chưa đầy đủ.

2. Việc xây dựng các công trình tôn giáo ở một vài cơ sở còn thiếu thiết kế, dự toán, không được các cơ quan quản lý xây dựng thẩm định, có cơ sở chưa được cấp phép xây dựng đòi tự ý làm, việc này chủ yếu là các hạng mục công trình làm thêm trong khuôn viên cơ sở tôn giáo. Về chuyên môn có những hạng  mục như kiến trúc, nội thất chưa được thẩm định, thiếu thống nhất, có những hạng mục chưa phù hợp với kiến trúc tôn giáo, ý nghĩa tâm linh.

3. Điều đáng quan tâm là những hiện tượng làm lấn, làm trái chưa được ngăn chặn kịp thời, sự quan tâm của chính quyền đoàn thể ở các địa phương, chưa thường xuyên kiểm tra, thanh tra về quản lý đất đai, xây dựng cơ bản. Chưa phối hợp chặt chẽ với xây dựng quy hoạch nông thôn mới vừa bảo đảm quy hoạch chung vừa bảo đảm những vấn đề truyền thống, tâm linh trong tôn giáo.

4. Vấn đề quản lý vốn đầu tư xây dựng có cơ bản chưa thực hiện đầy đủ quy định, tất nhiên các công trình tôn giáo vốn đầu tư là xã hội hóa, bằng sự đóng góp của phật tử, giáo dân, sự ủng hộ của các tổ chức cá nhân có lòng hảo tâm, nhưng cũng cần phải có quản lý chặt chẽ bảo đảm công khai, dân chủ, minh bạch, có những nơi trong xây dựng cơ bản còn tùy tiện về nguyên tắc, thủ tục thiếu sự liên hệ với các cơ quan và chính quyền địa phương, việc kiểm tra giám sát trong xây dựng có khó khăn, cũng có nơi nhân dân vẫn còn thắc mắc, kiến nghị.

5. Những hạn chế yếu kém trong quản lý đất đai và xây dựng công trình tôn giáo ở cơ sở có phần thiếu quy định chặt chẽ về nguyên tắc thủ tục của địa phương ngoài thực hiện chưa nghiêm luật đất đai và luật xây dựng thì thiếu hướng dẫn tập huấn cho các cơ sở tôn giáo, sự phối hợp của các ngành có liên quan, với địa phương, công tác chính trị tư tưởng đối với phật tử, giáo dân, người chủ trì chưa đầy đủ để tạo được sự thống  nhất trong quản lý đất đai và xây dựng cơ bản. Công tác thanh tra kiểm tra chưa thường xuyên để phát hiện kịp thời những sai phạm. Nhiều công trình kéo dài liên miên gây bức xúc dư luận.

Tình hình thực tế trên đây, để tăng cường công tác quản lý về đất đai, xây dựng cơ bản các công trình tôn giáo ở cơ sở xin được đề xuất một số biện pháp sau:

Một là: Tăng cường công tác quyên truyền nâng ao nhận thức cho nhân dân nhất là các phật tử và giáo dân nắm vững chủ chương chính sách của Đảng và Nhà nước về tôn giáo, Trên cơ sở đó sự đồng thuận thống nhất trong nhân dân, các tôn giáo. Công t ác tuyên truyền ở cơ sở cần tập trung làm cho mọi người hiểu được những quy định về pháp  luật nhất là luật đất đai, luật xây dựng, các luật liên quan đến công tác tôn giáo giúp mọi người, mọi tầng lớp nhân dân tích cực xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, xây dựng nông thôn mới, kinh tế phát triển, đời sống của nhân dân được nâng lên, xây dựng xã hội ổn định, giàu bản sắc dân tộc, nâng cao dân trí.

Hai là: Chính quyền và các ngành có liên quan ở các cấp cần tổ chức kiểm tra việc quản lý sử dụng đất, công tác xây dựng cơ bản các công trình tôn giáo ở cơ sở, những nơi có vi phạm phải có biện  pháp chấn chỉnh kịp thời bảo đảm đúng pháp luật, phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện ở địa phương theo hướng những cơ sở tôn giáo sử dụng đất chưa thuộc cấp có thẩm quyền cho phép, làm lấn, làm trái, tự ý chuyển đổi hiến tặng nhận quyền sử dụng đất từ những năm trước đây không có tranh chấp, hiện đang sử dụng phục vụ công tác tôn giáo ở địa phương mà phù hợp với quy hoạch địa phương thì nên khẩn trương làm mọi thủ tục về đất đai và sổ hữu tài sản trình với cấp có thẩm quyền. Những trường hợp sử dụng đất đai của các cơ sở tôn giáo có vi phạm chưa có thủ tục, không có tranh chấp nhưng phù hợp với với quy hoạch của địa phương đã được ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn thống nhất đề nghị, thì hoàn thiện thủ tục để giải quyết dứt điểm. Những nơi có vi phạm: Lấn chiếm, tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất, hiến tặng, chuyển nhượng quyền sử dụng đất nhưng không phù hợp với quy hoạch của địa phương thì cần được giải quyết thu hồi trả lại cho địa phương. Đối với các công trình tôn giáo xây dựng trên đất chưa được cấp có thẩm quyền cho phép hoặc khi xây dựng không có giấy phép xây dựng phải hoàn thiện mọi thủ tục bảo đảm các công trình xây dựng trên đất phải được cho phép và có đầy đủ được cấp phép xây dựng.

Ba là: Tăng cường quản lý chặt chẽ về đất đai, xây dựng các công trình tôn giáo ở cơ sở theo nguyên tắc đúng quy định của luật đất đai, luật xây dựng cơ bản, bảo đảm tất cả đất đai của các cơ sở tôn giáo phải được cơ quan có thẩm quyên cấp quyền sử dụng đất. Công tác trùng tu, sửa chữa, nâng cấp, làm mới các công trình tôn giáo cần được chỉ đạo chặt chẽ đúng nguyên tắc của luật xây dưng, khi trùng tu, nâng cấp, làm mới phải có quy hoạch, thiết kế, dự toán, có báo cáo đầu tư hoặc dự án xây dựng được cấp có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt và phải được cấp phép trước khi xây dựng.

Bốn là: Việc quản lý vốn xây dựng cơn bản phải được thực hiện công khai dân chủ, kể cả các loại vốn được huy động bằng hình thức xã hội hóa như nhân dân, các tín đồ phật tử, giáo dân, các nhà hảo tâm đóng góp, tránh thắc mắc khiếu nại của nhân dân. Phải thực hiện nguyên tắc phân cấp quản lý công trình xây dựng, quá trình thực hiện phải công khai về quy hoạch bản vẽ, thiết kế, dự toán để mọi người tham gia trước khi trình cấp có thảm quyền cho phép. Khi xây dựng phải có ban quản lý công trình thực hiện đúng nguyên tức xây dựng cơ bản.

Năm là: Cần phối hợp chặt chẽ các ban ngành chuyên môn như tài nguyên môi trường, xây dựng, tư pháp, công an, nội vụ, ủy ban mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị, xã hội từng ban ngành phải được quy định nhiệm vụ cụ thể dưới sự chỉ đạo của chính quyền các cấp để quản lý chặt chẽ vấn đề đất đai và xây dựng cơ bản các cơ sở tôn giáo bảo đảm đúng pháp luật đã được quy định. Việc quản lý đất đai, xây dựng cơ bản các công trình tôn giáo ở có sở phải gắn với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” và “quy hoạch xây dựng nông thôn mới” gắn với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và kiến trúc cổ các công trình tôn giáo ở cơ sở.

Sáu là: Tăng cường công tác thanh tra kiểm tra việc quản lý sử dụng đất đai về xây dựng các công trình tôn giáo ở cơ sở, phát hiện và xử lý kịp thời những sai phạm, biểu dương khen thưởng những nơi làm tốt nhân rộng những điển hình tiên tiến thực hiện có kỷ cương và nề nếp. Có chương trình tập huấn cho các tổ chức tôn giáo ở cơ sở về luật đất đai, luật xây dựng cơ bản, về chính sách công tác tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta, giúp cho việc quản lý đất đai và xây dựng cơ bản các công trình tôn giáo ở cơ sở đúng kỷ cương và nề nếp./.

Hồng Chương