Đạo Phật giáo Hoà Hảo được khai sáng trên nền tảng đạo Bửu Sơn Kỳ Hương của ông Đoàn Minh Huyên và lấy pháp tu Tịnh độ tông làm căn bản tu hành. Đạo Phật giáo Hoà Hảo với giáo pháp là học Phật, tu Nhân, tại gia cư sĩ, thực hiện Tứ ân: Ân tổ tiên cha mẹ, Ân đất nước, Ân Tam bảo, Ân đồng bào nhân loại.
Là một tôn giáo cách tân, có xu hướng nhập thế, đạo rất coi trọng hoạt động từ thiện xã hội. Vì vậy, trong Hiến chương của Giáo hội Phật giáo Hoà Hảo đã xác định đường hướng hành đạo là "vì Đạo pháp, vì Dân tộc". Tôn chỉ hành đạo là học Phật, tu Nhân, tại gia cư sĩ, giáo huấn tín đồ về Tứ ân; thực hiện 8 điều răn cấm, cứu giúp người nguy khó, tương trợ trong quan, hôn, tang, tế và hoạt động từ thiện hữu ích cho xã hội.
Đồng bào Phật giáo Hoà Hảo tuyệt đại bộ phận là nông dân lao động sinh sống ở các tỉnh, thành phố phía Nam. Hiện nay, tín đồ có mặt ở 24 tỉnh, thành phố nhưng tập trung đông tại các tỉnh, thành phố Tây Nam bộ, các tỉnh khác tuy có nhưng số lượng ít.
Theo thống kê của Vụ Các tôn giáo khác - Ban Tôn giáo Chính phủ, hiện nay Phật giáo Hoà Hảo có gần 1,3 triệu tín đồ. Về tổ chức, Giáo hội Phật giáo Hoà Hảo có tổ chức 2 cấp: cấp toàn đạo có tên gọi là Ban Trị sự TW Phật giáo Hoà Hảo; cấp cơ sở xã, phường, thị trấn là Ban Trị sự Phật giáo Hoà Hảo cơ sở.
Từ khi đạo Phật giáo Hoà Hảo có tư cách pháp nhân (năm 1999), về tổ chức đến nay đã trải qua ba kỳ đại hội (nhiệm kỳ là 5 năm): Đại hội lần I: năm 1999, Đại hội lần II: năm 2004, Đại hội lần III: năm 2009 và xây dựng được Hiến chương của Giáo hội, trụ sở Giáo hội tại An Hoà tự, thị trấn Phú Mỹ, huyện Phú Tân, tỉnh An Giang. Giáo hội có Văn phòng và các Ban chuyên môn giúp cho hoạt động của đạo. Phật giáo Hòa Hảo thờ Phật nhưng không bằng tượng cốt, tranh ảnh. Phật giáo Hòa Hảo thờ tấm Trần Dà. Biểu tượng của giáo hội Phật giáo Hòa Hảo là hình bông sen màu trắng nở 4 cánh trên nền màu dà, phía trên có dòng chữ Phật giáo Hòa Hảo màu vàng biểu hiện cho tứ ân mà người tín đồ Phật giáo Hòa Hảo tuân tùng. Cờ của đạo Phật giáo Hoà Hảo (đạo kỳ) màu dà. Ở hầu hết khắp các xã có đông tín đồ Phật giáo Hoà Hảo đã tiến hành đại hội, bầu cử Ban Trị sự cơ sở để chăm lo việc đạo cho tín đồ. Ban Đại diện nay là Ban Trị sự TW Phật giáo Hoà Hảo tích cực hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu về kinh sách, chân dung Giáo chủ. Thời gian qua Ban Trị sự Trung ương Phật giáo Hoà Hảo xuất bản được khối lượng kinh sách và đồ dùng việc đạo khá lớn như: sấm giảng giáo lý, tôn chỉ hành đạo, chân dung Đức Huỳnh Giáo chủ, tám điều răn cấm, băng cassette Sấm giảng, đặc biệt Ban Trị sự Trung ương Phật giáo Hoà Hảo được phép phát hành rộng rãi Tạp chí Hương Sen và trang tin điện tử Phật giáo Hoà Hảo là cơ quan ngôn luận chính thống của Giáo hội giúp cho tín đồ tìm hiểu giáo lý, giáo luật, đường hướng hành đạo do Ban Trị sự trung ương Phật giáo Hoà Hảo phụ trách. Đồng thời góp phần tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, Pháp luật của Nhà nước về tôn giáo.
Ngoài ra, để phổ truyền giáo lý của đạo, Ban Trị sự TW Phật giáo Hoà Hảo đã mở nhiều lớp đào tạo giáo lý viên cho những người làm nhiệm vụ truyền giảng đạo cho tín đồ. Mở được hàng chục lớp cho tín đồ học tập về giáo lý của đạo, tìm hiểu về chủ trương, chính sách pháp luật về tôn giáo.
Một hoạt động nổi trội của đạo Phật giáo Hoà Hảo thời gian qua là tham gia vào công tác từ thiện xã hội. Hoạt động từ thiện là nét đẹp truyền thống của đạo Phật giáo Hoà Hảo. Ngay khi mới ra đời, người truyền giảng đạo đồng thời là người thầy thuốc trị bệnh cứu người. Duy trì truyền thống đó, ngày nay đạo tổ chức khám chữa bệnh Nam Đông y, cấp thuốc, châm cứu, hỗ trợ bệnh nhân nghèo như hỗ trợ kinh phí cho hàng trăm bệnh nhân đi mổ mắt, hỗ trợ hàng trăm triệu đồng cho gia đình nghèo có người qua đời với tổng giá trị hàng chục tỷ đồng mỗi năm.
Đạo Phật giáo Hoà Hảo tích cực tham gia cùng các tổ chức đoàn thể khác hoạt động cứu trợ thiên tai làm cầu đường, làm nhà tình nghĩa, nhà tình thương... với kinh phí đóng góp ủng hộ của tín đồ hàng tỷ đồng, hàng vạn ngày công.
Trong các hoạt động khác như tổ chức ngày lễ trọng hàng năm như Lễ Khai đạo 18/5 ÂL, Lễ Đản sinh Giáo chủ Phật giáo Hoà Hảo 25/11 ÂL, hỗ trợ nhau trong quan, hôn, tang, tế v.v đạo Phật giáo Hoà Hảo thực hiện đảm bảo theo quy định của pháp luật. Thực hiện chủ trương tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, khép lại quá khứ, hướng tới tương lai, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cộng đồng tín đồ Phật giáo Hoà Hảo luôn đoàn kết cùng xây dựng cuộc sống mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh./
Phạm Văn Thuận
Chuyên viên Vụ Các tôn giáo khác