Ở Liên bang Nga, ngoài Chính Thống giáo được coi là “tôn giáo truyền thống” còn 3 tôn giáo khác cũng được xếp vào danh sách này, đó là: Islam giáo, Do Thái giáo và Phật giáo. Ngoài ra, tại quốc gia này còn có Công giáo, các giáo phái Tin Lành, Hindu giáo, các phong trào tôn giáo mới, các tín ngưỡng dân gian. Không có số liệu thống nhất về tín đồ của các tôn giáo, tín ngưỡng nói trên. Các con số tín đồ tôn giáo ước tính được đưa ra rất khác biệt tùy thuộc vào các nguồn thống kê khác nhau và thường chỉ là những con số tương đối. Riêng đối với những người vô thần ở nước Nga, một số báo cáo đưa ra các con số 16% - 48% dân số[1] . Về tín đồ các tôn giáo, theo số liệu thống kê của một trang mạng, tại nước Nga, trong tổng dân số 142.960.000 người có: 104.789.680 người theo Kitô giáo, chiếm tỷ lệ 73,3%; 14.296.000 người theo Islam giáo, chiếm tỷ lệ 10%; 285.920 người theo Do Thái giáo, chiếm tỷ lệ 0,2%; 142.960 người theo Phật giáo, chiếm tỷ lệ 0,1%; 30.000 người theo Hindu giáo, chiếm 0,02%; 285.920 người theo tôn giáo dân gian, chiếm tỷ lệ 0,2%; 23.159.520 người không tôn giáo, chiếm tỷ lệ 16,2%[2]. Một thống kê khác cho thấy: tính đến năm 2012, tín đồ Chính Thống giáo Nga chiếm 41,1%. Tín đồ Islam giáo chiếm 6,6%, tín đồ Phật giáo chiếm 0,5%, tín đồ các tôn giáo khác chiếm 6,1%, người vô thần chiếm 13%[3]. Theo một cuộc điều tra của Trung tâm Nghiên cứu ý kiến công chúng Nga, trong số những người tham gia phỏng vấn có: 63% nhận mình là tín đồ Chính Thống giáo; 6% nhận mình là tín đồ Islam giáo; 1% nhận mình là tín đồ hoặc là của Phật giáo, hoặc là của Công giáo, hoặc là của Tin Lành giáo, hoặc là của Do Thái giáo; 12% nhận mình tin vào Thiên Chúa, nhưng không thuộc bất kỳ tôn giáo nào và 16% nhận mình là người vô thần[4]. Riêng đối với tín đồ Chính Thống giáo ở nước Nga hiện nay, khi xem xét cụ thể số liệu qua các cuộc điều tra xã hội học người ta mới thấy một điều rõ ràng rằng, con số tín đồ của tôn giáo này không nhiều như vẫn hình dung trước đây. Vào cuối năm 2012, các nhà xã hội học tôn giáo Nga đã đưa ra một số liệu bất ngờ về tín đồ Chính Thống giáo Nga. Kết quả của cuộc nghiên cứu quy mô lớn do tổ chức xã hội học độc lập “Sreda” tiến hành cho biết chỉ có 41% số người Nga được hỏi thừa nhận mình là tín đồ của Giáo hội Chính Thống giáo Nga thay vì 70% - 80% như các số liệu đã thu được qua các cuộc điều tra xã hội học khác trước đó[5]. Trong nhiều năm qua Giáo hội Chính Thống giáo Nga vẫn đưa ra con số 80%. Cũng theo kết quả nghiên cứu của “Sreda”, 25% người Nga tuyên bố mình là “những người tin vào Thiên Chúa, nhưng không tuyên xưng một tôn giáo cụ thể nào”. Trước đây, những câu trả lời như vậy chỉ được biết đến trong các cuộc điều tra xã hội học tôn giáo ở Phương Tây. Thực hiện đơn đặt hàng của tổ chức “Sreda”, năm 2012, quỹ “Dư luận xã hội” đã phỏng vấn 56. 900 người tại 79 khu vực của nước Nga. Mẫu nghiên cứu của cuộc điều tra xã hội học này là rất lớn và lớn hơn nhiều so với các cuộc điều tra xã hội học thông thường khác. Thí dụ, Trung tâm Nghiên cứu Dư luận xã hội toàn nước Nga và Trung tâm Levada, khi tiến hành điều tra xã hội học chỉ dựa trên kết quả phỏng vấn 1.600 người ở 46 khu vực của nước Nga. Tại cuộc khảo sát do tổ chức “Sreda” tiến hành lần này, trong bảng hỏi có yêu cầu người được hỏi chọn một trong các phương án trả lời cho câu hỏi về tôn giáo của mình, chỉ có 41% số người được hỏi chọn phương án: “Tôi theo Chính Thống giáo và thuộc về Giáo hội Chính Thống giáo Nga”. Trong khi đó, bắt đầu từ giữa những năm 90 thế kỷ XX, trong các cuộc điều tra xã hội học tôn giáo có tới hơn 60% số người được hỏi nhận mình là tín đồ Chính Thống giáo Nga. Trong những năm qua, con số này luôn vượt trên 70%. Thí dụ, theo số liệu của cuộc điều tra xã hội học do Trung tâm Nghiên cứu Dư luận xã hội toàn nước Nga tiến hành tháng 3 năm 2010, số người Nga nhận mình là tín đồ Chính Thống giáo chiếm 75%, còn theo số liệu của cuộc điều tra xã hội học do Trung tâm Levada tiến hành vào tháng 12 năm 2009, con số này lên tới 80%. Tuy nhiên, ngay khi đó các nhà xã hội học đã tỏ ra nghi ngờ về tính xác thực của các số liệu này. Vào tháng 3 năm 2010, Mikhail Tarusin, Trưởng ban Xã hội học thuộc Viện Quy hoạch xã hội đã nhận xét rằng, các con số 70% - 80% người Nga theo Chính Thống giáo “thể hiện sự đồng nhất xã hội, sự đồng nhất dân tộc, bắt nguồn từ truyền thống dân tộc và truyền thống gia đình, nhưng không phải là số lượng người đi lễ nhà thờ”[6] trong cư dân Nga. Theo số liệu được đưa ra trong cuộc họp báo của tổ chức xã hội học độc lập “Sreda” tại trụ sở của hãng thông tấn “RIA Novosti”, chỉ có 1,5% số người được hỏi trong cuộc khảo sát nói rằng, “họ theo Chính Thống giáo, nhưng không thuộc Giáo hội Chính Thống giáo Nga, cũng không thuộc các tín đồ cựu giáo”, còn 4,1% nói rằng, “họ theo Kitô giáo, nhưng không coi mình là tín đồ Chính Thống giáo, cũng không coi mình là tín đồ Công giáo hay tín đồ Tin Lành giáo”, 25% người Nga “tin vào Thiên Chúa nhưng không theo tôn giáo nào”. Con số người Nga là tín đồ thực sự của Chính Thống giáo Nga, những người tuyên bố: “Tôi theo Chính Thống giáo và thuộc về Giáo hội Chính Thống giáo Nga”, theo các số liệu điều tra xã hội học của tổ chức “Sreda” là không lớn. Chỉ có 4% trong số họ đến nhà thờ xưng tội với linh mục mỗi tháng ít nhất một lần, 5% tham gia vào sinh hoạt cộng đồng của giáo xứ, 8% đọc Kinh Phúc Âm. Theo Vakhtang Kipshidze, người đứng đầu phòng phân tích thông tin thuộc Ủy ban Thông tin của Hội đồng Thánh giáo, từ số liệu của các cuộc nghiên cứu khác cho thấy, “con số 3% - 5% được biết đến là số người đi lễ nhà thờ sống đời sống tôn giáo trọn vẹn”[7]. Theo kết luận của tổ chức “Sreda”, trong số các tín đồ Chính Thống giáo Nga, so với độ tuổi trung bình của người dân cả nước, số tín đồ từ 60 tuổi trở lên chiếm tỷ lệ cao nhất, còn số tín đồ ở độ tuổi từ 18 đến 30 chiếm tỷ lệ thấp nhất. Như vậy, đức tin tôn giáo vẫn được duy trì trong phần lớn những người cao tuổi đã hình thành nhân cách từ hơn nửa thế kỷ trước, mặc dù tại thời điểm đó ở nước Nga chủ nghĩa vô thần triệt để đang ngự trị. Còn hiện nay, khi tự do tín ngưỡng, tôn giáo đang hiện diện khắp mọi nơi trên đất nước Nga, nhiều dự án trùng tu, xây mới các nhà thờ đang được triển khai trên quy mô lớn, số lượng các giáo phận cũng gia tăng, thì số lượng tín đồ lại chững lại, thậm chí có nơi còn giảm sút, nhất là trong giới trẻ. Đây cũng là hiện tượng chung ở các nước Châu Âu Kitô giáo. TS. Nguyễn Văn Dũng [1] Zuckerman, P (2005).Atheism:Contempoary Rates and Pattems, chapter in The Cambridge Companion to Atheism, ed. by Michael Martin. Cambridge University Press. [2] http://religion-facts.com.vi/141 [3] “Arena: Atlas of Religions and Nationalities in Russia”. Sreda, 2012; 2012 Arena Atlas Religion Maps. “Ogonek”, No 34 (5243), 27/08/2012. [4] “Thống kê so sánh tương tự về tôn giáo được công bố ở Nga và Ba Lan” (tiếng Nga). Religare.ru. Ngày 6 tháng 6 năm 2007. [5] Các số liệu trong phần này dẫn theo: www.ng.ru/ng_religii/2013-01-16/4_ne_opredelilis.html (tiếng Nga) [6] Trích theo: www.ng.ru/ng_religii/2013-01-16/4_ne_opredelilis.html (tiếng Nga) [7] Trích theo: www.ng.ru/ng_religii/2013-01-16/4_ne_opredelilis.html (tiếng Nga)
