Ngày 27/5/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 445/QĐ-TTg về việc hàng năm lấy ngày 02 tháng 8 là “Ngày truyền thống ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo”. Đó là sự khẳng định vị trí, vài trò của ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo trong hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước và cũng là nguồn động viên tinh thần rất lớn đối với đội ngũ công chức, viên chức, người lao động ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo.

Trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau, dù ở giai đoạn nào, trong hoàn cảnh khó khăn nào, tuy chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy và tên gọi có sự thay đổi theo yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng mỗi thời kỳ, song, dưới sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, cấp uỷ chính quyền các cấp, sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ban, ngành liên quan và sự nỗ lực của công chức, viên chức, người lao động ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo các thời kỳ, Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo đã không ngừng phấn đấu, xây dựng và trưởng thành, vượt qua muôn vàn khó khăn, thực hiện nhiệm vụ tham mưu Đảng, Nhà nước các chủ trương, chính sách pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo; thực hiện việc quản lý nhà nước đối với các hoạt động tôn giáo; vận động, động viên đồng bào theo các tôn giáo tham gia công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; góp phần đấu tranh chống các thế lực xấu lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta.

Sắc lệnh 234/SL ngày 14/6/1955 của Chủ tịch nước

Ngay từ khi mới thành lập, với đội ngũ cán bộ còn rất ít, Ban Tôn giáo đã tham mưu Chính phủ trong việc thực hiện tốt chính sách tôn giáo theo Sắc lệnh 234/SL ngày 14/6/1955 của Chủ tịch nước; vận động, tuyên truyền để đồng bào Công giáo không mắc âm mưu lừa gạt di cư vào Nam; bảo đảm quyền sinh hoạt tôn giáo bình thường của đồng bào có đạo; tạo sự ổn định, đoàn kết trong Nhân dân không phân biệt lương, giáo; động viên đồng bào các tôn giáo hăng hái tham gia lao động sản xuất và đóng góp sức người, sức của cho công cuộc xây dựng hậu phương ở miền Bắc, hàng ngàn thanh niên là tín đồ tôn giáo đã lên đường nhập ngũ, chi viện cho tiền tuyến miền Nam. Ở miền Nam, các tổ chức tôn giáo yêu nước được thành lập, công tác tôn giáo đã động viên các tổ chức tôn giáo, chức sắc và tín đồ tham gia cuộc đấu tranh đòi thi hành Hiệp định Giơnevơ, đấu tranh chống Mỹ Diệm đàn áp tôn giáo, đòi độc lập và các quyền dân sinh dân chủ, góp phần vào công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Nhiều chức sắc, tín đồ tôn giáo đã hy sinh anh dũng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Sau giải phóng, nhiều gia đình tín đồ các tôn giáo được công nhận là gia đình có công với cách mạng, nhiều bà mẹ là tín đồ các tôn giáo được Nhà nước tuyên dương Bà mẹ Việt Nam Anh hùng.

Sau đại thắng mùa Xuân năm 1975, đất nước thống nhất, cả nước bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Ban Tôn giáo Chính phủ đã phối hợp với các Bộ, ngành Trung ương, xây dựng và tham mưu Đảng và Chính phủ từng bước hoàn thiện chính sách pháp luật đối với lĩnh vực tôn giáo, xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị quyết 297/NQ-CP ngày 11/11/1977 “Về một số chính sách đối với tôn giáo”. Ban Tôn giáo Chính phủ đã tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước và làm đầu mối giúp các tổ chức tôn giáo đi tới thống nhất về tổ chức, xây dựng Hiến chương, đường hướng hành đạo theo phương châm “tốt đời, đẹp đạo”, gắn bó với dân tộc và đấu tranh có hiệu quả với âm mưu của các thế lực thù địch, lợi dụng tôn giáo để hoạt động chống phá sự nghiệp thống nhất đất nước. Thời kỳ này, Giáo hội Phật giáo Việt Nam được thành lập tại Hội nghị thống nhất Phật giáo Việt Nam (1981), Hội đồng Giám mục Việt Nam ra Thư chung tại Đại hội lần thứ nhất các Giám mục Việt Nam (1980).

Hội nghị thống nhất Phật giáo Việt Nam năm 1981

Đặc biệt, trong thời kỳ thực hiện công cuộc đổi mới từ những năm 1990 đến nay, Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo đã có những đóng góp quan trọng, tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Chấp hành Trung ương ban hành các Nghị quyết về lĩnh vực công tác tôn giáo: Nghị quyết 24/NQ-TW ngày 16 tháng 10 năm 1990 về tăng cường công tác tôn giáo trong tình hình mới; Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác tôn giáo (Nghị quyết số 25/NQ-TW ngày 12 tháng 3 năm 2003), Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo, Nghị định số 22/2005/NĐ-CP ngày 01/3/2005 của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo, Chỉ thị số 01/CT - TTg ngày 04/2/2005 của Thủ tướng Chính phủ về một số công tác đối với đạo Tin lành, Chỉ thị 1940/2018/CT-TTg ngày 31/12/2008 của Thủ tướng Chính phủ về nhà, đất liên quan đến tôn giáo, Nghị định số 92/2012/NĐ-CP ngày 08/11/2012 quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo (thay thế Nghị định số 22/2005/NĐ-CP)…

Đặc biệt, ngày 18/11/2016, Luật tín ngưỡng, tôn giáo được Quốc hội thông qua có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018; ngày 30/12/2017 Chính phủ ban hành Nghị định 162/2017/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật tín ngưỡng, tôn giáo, đánh dấu mốc quan trọng cho quá trình hoàn thiện pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo của Việt Nam, cụ thể hóa đầy đủ nội dung, tinh thần của Hiến pháp năm 2013, tạo khuôn khổ pháp lý vững chắc để bảo đảm tốt hơn quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo cho mọi người và các chủ trương, chính sách đối với từng tôn giáo cụ thể.

Ban Tôn giáo Chính phủ đã phối hợp các bộ, ban, ngành chức năng hướng dẫn Giáo hội Phật giáo Việt Nam tổ chức thành công 03 Đại lễ Vesak Liên hợp quốc (2008, 2014 và 2019) tại Việt Nam, góp phần nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trong việc tổ chức các sự kiện quốc tế, tạo ấn tượng tích cực với bạn bè thế giới và quảng bá văn hóa, đất nước, con người Việt Nam; đồng thời khẳng định chính sách nhất quán về tôn giáo và công tác tôn giáo của Việt Nam. Việc chủ động đối thoại với Toà thánh Vatican, góp phần nâng cấp quan hệ giữa Việt Nam - Vatican từ mức đặc phái viên không thường trú lên mức đặc phái viên thường trú; xây dựng lập luận phản bác những đánh giá thiếu khách quan, không thiện chí về tình hình tôn giáo và bảo vệ thành công tại các cuộc đối thoại nhân quyền giữa Việt Nam với các nước Hoa Kỳ, Thụy Sĩ, Úc, Na Uy; tích cực vận động các tổ chức, cá nhân quốc tế không đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia cần quan tâm đặc biệt về tự do tôn giáo (CPC) và danh sách Theo dõi đặc biệt về tự do tôn giáo (Watch list); chủ trương xử lý hoạt động của các nhóm, tổ chức tôn giáo cực đoan, giải quyết vấn đề nhà đất liên quan đến tôn giáo...  đã góp phần nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, đảm bảo an ninh trật tự và an toàn xã hội.

Ngày 18/11/2016, Quốc hội khóa XIV, kỳ họp thứ II biểu quyết thông qua Luật Tín ngưỡng, tôn giáo

65 năm xây dựng và trưởng thành gắn với việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị qua từng giai đoạn cách mạng, tổ chức bộ máy của Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo không ngừng được củng cố và lớn mạnh về cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo. Do yêu cầu nhiệm vụ, Ban Tôn giáo Chính phủ từng bước được kiện toàn theo các văn bản sau: Ngày 27/3/1985, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Nghị định số 85-HĐBT thành lập Ban Tôn giáo của Chính phủ; Ngày 04/6/1993, Chính phủ ban hành Nghị định số 37/NĐ-CP quy định về nhiệm vụ quyền hạn và tổ chức bộ máy Ban Tôn giáo của Chính phủ; Ngày 13/8/2003, Chính phủ ban hành Nghị định số 91/2003/NĐ-CP về chức năng, nhiệm vụ quyền hạn và cơ cấu tổ chức Ban Tôn giáo Chính phủ gồm 13 đơn vị trực thuộc Ban; Ngày 08/8/2007, Chính phủ ban hành Nghị định số 08/NĐ-CP về việc chuyển Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương, Ban Tôn giáo Chính phủ, Ban Cơ yếu Chính phủ vào Bộ Nội vụ và ngày 14/8/2007 Bộ Nội vụ đã ban hành Quyết định số 1080/QĐ-BNV về việc tiếp nhận Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương, Ban Tôn giáo Chính phủ, Ban Cơ yếu Chính phủ vào Bộ Nội vụ. Từ đó đến nay, Ban Tôn giáo Chính phủ là cơ quan trực thuộc Bộ Nội vụ, có chức năng tham mưu giúp Bộ trưởng Bộ Nội vụ quản lý nhà nước về lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo trong phạm vi cả nước; thực hiện các dịch vụ công thuộc lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo theo quy định của pháp luật. Ngày 03/11/2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 134/2009/QĐ-TTg về chức năng, nhiệm vụ quyền hạn và cơ cấu tổ chức Ban Tôn giáo Chính phủ thuộc Bộ Nội vụ, trong đó có 14 đơn vị (trong đó có 09 vụ, đơn vị chuyên môn giúp Trưởng ban trong công tác quản lý nhà nước về tôn giáo); Ngày 12/02/2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 06/2015/QĐ-TTg quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ban Tôn giáo Chính phủ trực thuộc Bộ Nội vụ, theo đó Ban Tôn giáo Chính phủ được thành lập thêm Vụ Công tác tôn giáo phía Nam để thực hiện nhiệm vụ của Ban Tôn giáo Chính phủ khu vực các tỉnh phía Nam, Thứ trưởng Bộ Nội vụ kiêm Trưởng ban Ban Tôn giáo Chính phủ. Căn cứ tình hình thực tế, ngày 03/8/2018 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 32/2018/QĐ-TTg quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ban Tôn giáo Chính phủ trực thuộc Bộ Nội vụ, theo đó Ban Tôn giáo Chính phủ có 14 vụ, đơn vị trực thuộc (giải thể đơn vị Trường Nghiệp vụ công tác tôn giáo) và được giao thêm chức năng quản lý nhà nước về lĩnh vực tín ngưỡng; được trực tiếp báo cáo với Thủ tướng Chính phủ và làm việc trực tiếp với các bộ, ngành, địa phương về những vấn đề liên quan đến quản lý nhà nước về tôn giáo.

Nguyên thủ các nước và lãnh đạo tổ chức Phật giáo quốc tế chụp ảnh lưu niệm tại Đại lễ Vesak Liên hợp quốc 2019

Hệ thống Ban Tôn giáo các địa phương cũng không ngừng được củng cố trong suốt 65 năm qua. Ngày 12/01/2004, Chính phủ ban hành Nghị định số 22/2004/NĐ-CP về kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về tôn giáo thuộc UBND các cấp, Bộ Nội vụ đã có Thông tư số 25/2004/TT-BNV hướng dẫn thực hiện Nghị định số 22/2004/NĐ-CP; ngày 04/02/2008, Chính phủ ban hành Nghị định số 13/2008/NĐ-CP và 14/2008/NĐ-CP Quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; Bộ Nội vụ có Thông tư số 04/2008/TT-BNV ngày 04/6/2008 hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Nội vụ, Phòng Nội vụ thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện; Thông tư số 04/2010/TT-BNV ngày 20/5/2010 hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức biên chế của Ban Tôn giáo trực thuộc Sở Nội vụ thuộc UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Nghị định số 24/2014/NĐ-CP ngày 04/4/2014 quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Nghị định 37/2014/NĐ-CP ngày 05/5/2014 quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. Đến nay có 57/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành lập Ban Tôn giáo thuộc Sở Nội vụ. Cụ thể, tỉnh thành lập Ban Tôn giáo thuộc Sở Nội vụ với mô hình Chi cục, 06 tỉnh thành lập Phòng Tôn giáo thuộc Sở Nội vụ, ở cấp huyện đều có cán bộ thuộc Phòng Nội vụ làm công tác quản lý nhà nước về tôn giáo.

Ban Tôn giáo Chính phủ nhận Huân chương Độc lập hạng Nhất năm 2015

Trải qua 65 năm, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và Chính phủ, Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo đã không ngừng phấn đấu, xây dựng và trưởng thành, vượt qua muôn vàn khó khăn để hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ chính trị được Đảng và Nhà nước giao phó. Để ghi nhận những thành tích đóng góp của ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo trong suốt 65 năm qua, nhiều tập thể, cá nhân đã được Nhà nước tặng thưởng những huân chương cao quý. Ban Tôn giáo Chính phủ đã vinh dự đón nhận Huân chương Hồ Chí Minh và hai lần đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhất và Huân chương Lao động các hạng. Rất nhiều tập thể, cá nhân công tác trong Ban Tôn giáo các tỉnh, thành phố được tặng thưởng Huân chương Lao động và Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Những phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước là sự động viên khích lệ to lớn đối với các thế hệ làm công tác quản lý nhà nước về tôn giáo trong cả nước.

Tự hào về truyền thống vẻ vang trong 65 năm qua, công chức, viên chức và người lao động Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành Quản lý nhà nước về tôn giáo càng ý thức sâu sắc về trách nhiệm của mình trước Đảng, Nhà nước, Nhân dân, chức sắc và tín đồ tôn giáo. Nhiệm vụ đặt ra cho toàn ngành là tiếp tục nỗ lực hơn nữa để xây dựng đội ngũ làm công tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo đảm bảo về chất lượng, có đạo đức, có “tư tưởng sự nghiệp” để đáp ứng yêu cầu công tác trong tình hình mới và trong thời kỳ hội nhập Quốc tế ngày càng sâu rộng. Trọng tâm là tiếp tục tham mưu, xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo trên tinh thần tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người và đảm bảo phù hợp với các công ước, điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam đã tham gia; quản lý nhà nước đối với các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo theo chủ trương, đường lối của Đảng, Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước; vận động, động viên các tổ chức tôn giáo hoạt động theo phương châm “đồng hành cùng dân tộc”, góp phần củng cố khối đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh./.

PV