Lễ Ada là một lễ hội thiêng liêng của người Pa Cô, để tạ ơn các vị thần linh phù hộ cho họ một mùa màng bội thu, gia đình tràn đầy sức khoẻ, dù mất hay được mùa, người dân nơi đây đều dâng các sản vật nông nghiệp ngon nhất lên các vị thần linh hàng năm.

Người Pa Cô mang trang phục truyền thống thực hiện các nghi lễ trong ngày Tết Lúa mới

Năm nay, 8 họ tộc ở làng Kêr 2 (xã Hồng Thuỷ, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế) thống nhất và chọn ngày rằm tháng Chạp làm ngày tổ chức lễ Ada.

Già A Kiêng Dung (Trưởng họ A Kiêng, làng Kêr 2) cho biết: “Lễ Ada không có một ngày tổ chức cố định, mà phụ thuộc vào việc thu hoạch mùa màng. Khi hạt lúa trên rẫy đã được phơi khô, đóng vào bao trữ trong nhà thì các gia đình mới nghĩ đến việc tổ chức lễ Ada”.

Trong căn nhà hai tầng khang trang, hàng chục người trong họ A Kiêng trở về nhà trưởng họ để cùng phụ làm lễ Ada. Tết cơm mới có tính cộng đồng rất cao, khi mọi người cùng góp các sản vật, nông sản về nhà trưởng họ làm lễ, chứ không làm lễ từng gia đình.

Ngồi bên sân nhà gói bánh a quát, bà Hồ Thị Hoa (75 tuổi) cho biết: “Lúa rẫy là cây trồng chính của bà con, nên chiếc bánh a quát gói từ nếp rẫy chính là đại diện cho cây lúa trên mâm lễ. Bánh a quát được gói từ nếp rẫy, không có nhân, bên ngoài bọc bằng lá cây đót, nhỏ trong lòng bàn tay, 2 đầu vót nhọn nên có người gọi là bánh sừng trâu. Năm nay lũ lụt, mất mùa nên trong nhà chỉ gói 30 lon gạo nếp, năm nào được mùa thì gói thật nhiều rồi chia cho họ hàng”.

Cùng với trâu bò, lễ vật không thể thiếu khác là tấm thổ cẩm của người Pa cô

Trưởng làng Kôn Ngãi (84 tuổi) cho biết: “Làng có 8 họ tộc với 130 hộ dân, đã sinh sống ở vùng đất này nhiều đời nay. Ada là nghi lễ cúng tế thần linh, là ngày tết vui tươi nhộn nhịp của cộng đồng, thể hiện tính đoàn kết, gắn bó thiêng liêng giữa người và núi rừng của người Pa Cô”.

Trong khoảng sân cộng đồng rộng chừng 100m², những cây gỗ lớn dài khoảng 1,2 đến 1,5m được dựng lên làm cột trụ và được các trang trí công phu với các biểu tượng con người, bông lúa.

Quan trọng nhất trong Ada là lễ hiến tế gia súc cho các vị thần, mỗi họ tộc sẽ góp một con trâu bò, hoặc dê để làm lễ dâng lên các vị thần, lễ vật là tuỳ tâm, phụ thuộc vào khả năng kinh tế của mỗi họ tộc chứ không bắt buộc.

Vào đêm trước lễ, con cháu cả làng tập hợp về sân này, làm lễ cúng và nói chuyện với các thần linh. Trong câu chuyện, họ cảm tạ các vị thần đã giúp đỡ để có một vụ mùa tốt tươi, giao các gia súc cho các vị thần để được phù hộ một vụ mới sức khoẻ tràn đầy, lúa thóc đầy kho và dân làng tập trung ca hát, đánh cồng chiêng, uống rượu cần.

Người dân trong trang phục truyền thống cùng nhảy múa và gửi những lời chúc, thăm hỏi nhau

Gia súc được để qua đêm, đến sáng sớm hôm sau mới làm lễ đâm trâu chính thức bắt đầu lễ hội Ada.

“Ngày trước, các già làng tổ chức đâm trâu bò để hiến tế ngay tại sân này, thịt trâu bò cũng bắt buộc phải ăn hết, nhưng nay đã khác. Người dân được mang trâu bò, dê về nhà để giết thịt, ngoài một phần nhỏ để cúng lễ, phần lớn còn lại người dân được bán cho thương lái để giảm bớt gánh nặng kinh tế. Chúng tôi mời các vị thần linh về chứng kiến lễ vì cho mùa màng. Trâu bò mua về, được thần linh phù hộ sinh sôi, đẻ ra con thì phải trả lại cho thần linh”, Trưởng làng Kôn Ngãi nói.

Nơi diễn ra nghi lễ quan trọng trong lễ Ada của làng Kêr 2

Sau lễ hiến tế chung cho cả làng, mỗi dòng họ sẽ mang lễ vật về nhà trưởng họ để cúng. Mâm lễ gồm có bánh a quát được cắm thêm các hoa tre ở trên, một ít thịt trâu bò, dê, gà… Hoa bằng cây tre có ý nghĩa tươi đẹp, anh em rất vui vẻ, người người đổi mới, vui như hoa nở.

Ngoài việc cảm tạ thần linh, lễ Ada còn là dịp để con cháu đi xa trở về đoàn tụ, quây quần bên gia đình

Anh Hồ Quang Phú (ở khối 6, thị trấn Khe Sanh, huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị) vượt 80 km về cúng họ thay cho cha đã mất. “Khi bà con chọn xong ngày thì mình về cúng, xa mấy cũng phải về”, anh Phú nói.

Năm nay, anh Phú mang về một con dê để cúng họ. Với anh Phú cũng như nhiều người Pa Cô xa quê khác, lễ Ada là dịp để đoàn viên, trở về thăm hỏi người thân thích, bà con, họ tộc về sức khỏe, mùa màng và động viên nhau một năm tươi mới.

Theo sggp.org.vn