Ngày 13/8, tại Hà Nội, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (KHXH&NV) phối hợp với Đại học Quốc gia Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế Việt Nam học lần thứ 7 với chủ đề “Văn hóa, dân tộc, tôn giáo ở Việt Nam trong bối cảnh phát triển mới”.

Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng trường Đại học KHXH&NV; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lâm Bá Nam, Chủ tịch Hội Dân tộc học và Nhân học Việt Nam cùng Giáo sư, Tiến sĩ Christina Schwenkel, trường Đại học California, Riverside đồng chủ trì Hội thảo.

Phát biểu khai mạc, GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học KHXH&NV, Trưởng Ban tổ chức Hội thảo, khẳng định chủ đề năm nay được lựa chọn trên cơ sở nhận diện sâu sắc những chuyển biến to lớn mà Việt Nam đang trải qua. Quá trình toàn cầu hóa, đô thị hóa nhanh chóng, sự phát triển của khoa học – công nghệ, cùng tác động của các biến động toàn cầu như đại dịch COVID-19, đã và đang làm thay đổi mạnh mẽ diện mạo văn hóa, cấu trúc xã hội, tín ngưỡng và tôn giáo ở Việt Nam.

Theo GS.TS Hoàng Anh Tuấn, những giá trị văn hóa truyền thống vốn được bồi đắp qua hàng nghìn năm lịch sử không phải là các “di sản bất biến”, mà luôn vận động, thích ứng và tái cấu trúc để tồn tại và phát triển trong điều kiện mới. Vì vậy, nghiên cứu về văn hóa, dân tộc, tôn giáo trong bối cảnh hiện nay không thể chỉ dừng ở việc mô tả hay ghi nhận, mà cần hướng đến việc phân tích, lý giải và dự báo những xu hướng biến đổi.

GS. TS Hoàng Anh Tuấn bày tỏ tin tưởng rằng trong thời gian làm việc, hội thảo sẽ có nhiều trao đổi học thuật sâu sắc, đóng góp thiết thực cho mục tiêu chung – xây dựng một Việt Nam thịnh vượng, phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.

Bốn tiểu ban chuyên đề – Bức tranh đa sắc về nghiên cứu Việt Nam học

Hội thảo được chia thành bốn tiểu ban chuyên đề lớn, mỗi tiểu ban tập trung vào một nhóm vấn đề then chốt của Việt Nam học trong bối cảnh mới, tập trung vào một lĩnh vực nghiên cứu trọng tâm, với các bài tham luận chuyên sâu và thảo luận sôi nổi.

Tiểu ban 1 với chủ đề Góc nhìn văn hóa: Các tham luận tập trung phân tích đặc trưng văn hóa, giao lưu và biến đổi văn hóa trong xu thế phát triển đất nước. Một số chủ đề tiêu biểu: Tác động về giới của việc tái phát triển khu vực ven hồ Trúc Bạch theo mô hình thành phố sáng tạo; Ảo dị thị giác khuôn mặt đá cổ suối Cỏ (Hòa Bình) và cơ sở kinh tế – nghi lễ của di sản; Đi tìm lai lịch các vị thần của làng xã sau Đổi mới – trường hợp làng Kim Lũy (Diễn Châu, Nghệ An); Phát huy giá trị di sản tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ trong phát triển du lịch.

Tiểu ban 2 với chủ đề Dân tộc: Tập trung nghiên cứu quan hệ tộc người, chính sách và thực tiễn thực hiện chính sách dân tộc trong bối cảnh hội nhập. Các nội dung nổi bật: Thể chế hóa tri thức bản địa trong phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số; Chuyển từ chính sách “cấp phát và hỗ trợ” sang “đồng hành và kiến tạo”; Biến đổi văn hóa của các tộc người tại chỗ ở Tây Nguyên.

Tiểu ban 3 với chủ đề Tôn giáo: Thảo luận về biến đổi trong đời sống tôn giáo hiện nay và xu hướng nhập thế của tôn giáo trong xã hội đương đại. Một số tham luận đáng chú ý: Sự chuyển biến nhận thức và ứng xử của Đảng, Nhà nước Việt Nam về tôn giáo trong thời kỳ Đổi mới; Đánh giá những trở ngại trong phát huy nguồn lực tôn giáo khi tôn giáo được coi là nguồn lực văn hóa – xã hội; Biến đổi niềm tin và thực hành tôn giáo của Phật giáo Hòa Hảo.

Tiểu ban 4 Các vấn đề đương đại: Khai thác những chủ đề hiện đại, đa ngành. Một số nội dung: Nhạc Đỏ, đoàn văn công và Jazz trong thời đại mới của Việt Nam; “Đi chợ” trong đời sống xã hội Việt Nam: Sự chuyển đổi không gian kinh tế – xã hội trong bối cảnh đương đại; Tác động của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với đời sống tôn giáo ở Việt Nam; Thực hành tín ngưỡng của cư dân đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) trong củng cố an ninh tinh thần; Đánh giá hiệu quả phát triển ở một số tộc người vùng biên giới.

Giá trị học thuật và triển vọng hợp tác

Một số tham luận được các chuyên gia, học giả từ nhiều đơn vị uy tín như Bộ Dân tộc và Tôn giáo; Đại học Quốc gia Hà Nội; các cơ sở nghiên cứu và đào tạo trong nước và các chuyên gia quốc tế trình bày nhằm đánh giá thực trạng, xu hướng biến đổi và tác động của các chính sách phát triển đến những lĩnh vực này.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng chia sẻ kinh nghiệm, kết quả nghiên cứu và đề xuất giải pháp chính sách để phát huy vai trò của văn hóa, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc và đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, góp phần xây dựng một xã hội Việt Nam phát triển bền vững.

Ban Tổ chức hội thảo chuyên đề này đã nhận được hàng trăm bài tham luận chất lượng, chọn lọc hơn 100 bài để in trong kỷ yếu có chỉ số ISBN, dự kiến xuất bản tháng 6/2026. Đây không chỉ là tài liệu tham khảo giá trị cho giới nghiên cứu Việt Nam học, mà còn là nguồn tri thức thực tiễn phục vụ hoạch định chính sách, phát triển kinh tế – xã hội, bảo tồn văn hóa và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Minh Lan