Lễ hội tranh đầu pháo thị trấn Quảng Uyên là lễ hội dân gian truyền thống có từ lâu đời và lớn nhất tỉnh Cao Bằng.

Lễ hội gắn với ngôi miếu cổ Bách Linh. Miếu Bách Linh có từ thời nhà Lý, là nơi thờ 100 điều linh thiêng, đứng đầu là con rồng (một trong tứ linh: Long, Ly, Quy, Phượng). Chính vì lẽ đó, nghi lễ đầu tiên chính là khai quang mở mắt rồng.

Lễ hội tranh đầu pháo được tổ chức với nhiều nghi thức độc đáo như khai quang mở mắt rồng, lễ khao quân, lễ tế thần, lễ rước thần. Điểm nhấn trong lễ hội là các điệu múa rồng, múa lân và tranh đầu pháo theo đúng tên gọi của lễ hội. 

Lễ hội gắn với huyền tích dân gian. Sau khi đánh tan quân xâm lược nhà Tống, bảo vệ bờ cõi phía Bắc nước Đại Việt dưới thời nhà Lý, thế kỷ XI, tại các địa phương đi qua, Nùng Trí Cao tổ chức khao quân ăn mừng chiến thắng.

Khi đến vùng đất Quảng Nguyên (Quảng Hòa ngày nay) đúng vào dịp Lễ hội tranh đầu pháo, trong lễ khao quân, Nùng Trí Cao chọn bãi đất phẳng và huy động trai tráng trong vùng chia thành nhiều đội để tranh đầu pháo, đội nào thắng, tranh được đầu pháo sẽ gặp may mắn, tài lộc cả năm.

Nùng Trí Cao cho quân lính quay lợn và làm rất nhiều mâm cơm đặt trước cửa các nhà trong vùng để tất cả những người đến chơi hội đều được ăn mừng chiến thắng.

Hằng năm, Lễ hội tranh đầu pháo thị trấn Quảng Uyên được tổ chức từ chiều 30 tháng Giêng đến hết ngày mùng 2/2 Âm lịch với ý nghĩa mở đầu cho mọi hoạt động của một năm mới, cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống thanh bình, thịnh vượng. Lễ hội là dịp tưởng nhớ các vị tiền nhân có công với dân, với nước.

Với nhiều ý nghĩa, Lễ hội tranh đầu pháo thị trấn Quảng Uyên được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt theo Quyết định số 2745/QĐ-BVHTTDL ngày 30/9/2020 về việc công bố danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia./.

Theo TTXVN