Đảng, Nhà nước luôn quan tâm hoàn thiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo. Thời gian qua, các nghị quyết, chỉ thị của Đảng tiếp tục chỉ đạo tăng cường bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo cho mọi người, nâng cao trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân được Nhà nước trao quyền trong việc bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, mặt khác cần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo.

Nghị quyết số 25-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX) về công tác tôn giáo tiếp tục khẳng định “tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta...”

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng yêu cầu “nghiên cứu, ban hành Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” và “phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp và các nguồn lực của các tôn giáo cho sự nghiệp phát triển đất nước.”

Thực tế cho thấy việc thực hiện Luật Tín ngưỡng, tôn giáo và các quy định hiện hành còn những vướng mắc cần tháo gỡ.

Bài 1: Gỡ vướng về thể chế

Qua sơ kết 3 năm triển khai thi hành Nghị định số 162/2017/NĐ-CP (quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Tín ngưỡng, tôn giáo), các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan tham mưu quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo đánh giá: các quy định chi tiết các điều, khoản của Luật đã phát huy được vai trò, hiệu quả trong công tác quản lý và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tôn giáo, cộng đồng có tín ngưỡng thực hiện tốt hơn quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm của mình. Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được, Nghị định này cũng bộc lộ một số hạn chế cần được tháo gỡ.

Còn những quy định gây lúng túng cho cơ quan quản lý nhà nước

Theo Bộ Nội vụ, một số quy định của Nghị định như việc cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới công trình tín ngưỡng, công trình tôn giáo, công trình phụ trợ chưa tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tôn giáo, cho người dân, cũng như gây ra lúng túng cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi thực hiện.

Việc cấp giấy phép xây dựng cho các công trình tượng đài, bia, tháp tôn giáo sẽ thực hiện như cấp giấy phép xây dựng cho công trình tôn giáo hay cấp giấy phép xây dựng cho tượng đài, tranh hoành tráng chưa được nhận diện để thực hiện hiệu quả; chủ thể được quyền thực hiện xin cấp giấy phép xây dựng cho các công trình này là ai cũng chưa được giới hạn (tại nhiều địa phương, các gia đình hoặc các khu công nghiệp đều dựng tượng với kích thước, trọng lượng rất lớn; nhưng cũng có gia đình đặt tượng đài không lớn vẫn phải xin cấp giấy phép xây dựng).

Bên cạnh đó, một số quy định tại Luật Tín ngưỡng, tôn giáo chưa có biện pháp cụ thể dẫn tới quá trình thực hiện còn thiếu thống nhất, chưa có hiệu quả trên thực tiễn, gây lúng túng cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân khi áp dụng, như điều kiện đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam; thay đổi người đại diện, thay đổi địa điểm sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam.

Hay việc đình chỉ toàn bộ hoạt động tôn giáo của tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc, cơ sở đào tạo tôn giáo (đây là một trong những trường hợp dẫn đến giải thể các tổ chức được quy định tại Điều 31 và Điều 42 của Luật); phục hồi hoạt động tôn giáo cho tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc; phục hồi hoạt động của cơ sở đào tạo tôn giáo.

Trong đại dịch COVID-19 vừa qua, một số hình thức hoạt động tôn giáo mới xuất hiện, như sinh hoạt tôn giáo, tổ chức các hoạt động tôn giáo bằng hình thức trực tuyến đã phát sinh nhưng chưa có quy định điều chỉnh và biện pháp để quản lý cho phù hợp.

Bảo đảm quyền sử dụng kinh sách của người bị tạm giữ, tạm giam

Nhằm tiếp tục thể chế hóa đầy đủ, kịp thời quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo và quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo; bảo đảm quy định chi tiết, đầy đủ, cụ thể và khả thi các điều khoản Luật giao, để thi hành có hiệu quả các quy định trong thực tiễn, đáp ứng kịp thời yêu cầu hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo của các tổ chức, cá nhân cũng như yêu cầu quản lý nhà nước, Bộ Nội vụ cho biết Chính phủ đã đồng ý chủ trương sửa đổi, bổ sung Nghị định số 162/2017/NĐ-CP. Bộ Nội vụ dự kiến sửa đổi toàn diện các quy định của Nghị định.

Tập trung sửa đổi một số quy định chi tiết thi hành theo hướng cụ thể hơn, phù hợp hơn với yêu cầu thực tiễn, như trách nhiệm của các bộ, ngành trong việc quy định và bảo đảm quyền sử dụng kinh sách bày tỏ niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo của người bị tạm giữ, người bị tạm giam theo quy định của pháp luật về thi hành tạm giữ, tạm giam; người đang chấp hành hình phạt tù; người đang chấp hành biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc; trình tự, thủ tục cấp đăng ký pháp nhân phi thương mại đối với tổ chức tôn giáo trực thuộc...

Đồng thời, bổ sung một số biện pháp thi hành Luật như quy định về điều kiện đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam; thay đổi người đại diện, thay đổi địa điểm sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam; về đình chỉ toàn bộ hoạt động và việc phục hồi hoạt động sau đình chỉ của tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc; về hoạt động tôn giáo bằng hình thức trực tuyến...

Hoạt động tôn giáo bằng hình thức trực tuyến là nội dung mới trong pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo.

Nghi lễ tắm Phật truyền thống. (Ảnh: TTXVN)

Bộ Nội vụ cho hay dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 162/2017/NĐ-CP bổ sung nội dung này nhằm tạo thuận lợi, căn cứ pháp lý cho các tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc, tổ chức được cấp chứng nhận đăng ký hoạt động tôn giáo, nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung thực hiện được các hoạt động theo quy định của pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo trong mọi hoàn cảnh (kể cả dịch bệnh).

Mặt khác, quy định này còn giúp các cơ quan nhà nước có thẩm quyền có căn cứ thực hiện trách nhiệm khi được Nhà nước trao quyền nhằm đảm bảo các quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo cho mọi người.

Dự thảo nhấn mạnh vấn đề trách nhiệm khi thực hiện hoạt động tôn giáo bằng hình thức trực tuyến hay kết hợp cả trực tiếp và trực tuyến đều phải tuân thủ Hiến pháp, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo và pháp luật khác có liên quan.

Thời gian qua, các địa phương gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong cách hiểu và áp dụng quy định “Giấy tờ chứng minh có địa điểm hợp pháp.”

Mỗi địa phương khi thực hiện các thủ tục hành chính đưa ra yêu cầu đối với tổ chức, cá nhân không thống nhất, thậm chí chưa đúng, dẫn đến có sự so sánh giữa địa phương này với địa phương khác; giữa đối tượng này với đối tượng khác.

Dự thảo Nghị định đã nêu rõ các giấy tờ mà tổ chức hoặc cá nhân có quyền sử dụng hợp pháp phải thực hiện theo quy định của pháp luật về đất đai, nhà ở, xây dựng và dân sự; có sự dẫn chiếu tới các pháp luật chuyên ngành để các tổ chức, cá nhân thuận tiện trong tra cứu, áp dụng.

Bình đẳng giữa các nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung

Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng bổ sung ba điều liên quan đến sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam.

Lý giải điều này, Bộ Nội vụ cho biết vấn đề đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam đã được quy định tại Điều 47 của Luật.

Thực tế hoạt động này đã được Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh thực hiện cơ bản đảm bảo quyền tự do tôn giáo cho người nước ngoài trong những năm qua.

Tuy nhiên, Luật và Nghị định số 162/2017/NĐ-CP chưa có quy định về điều kiện để được đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung; trình tự, thủ tục thay đổi người đại diện; trình tự, thủ tục thay đổi địa điểm sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam.

Điều này dẫn đến bất cập cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi giải quyết các yêu cầu nêu trên, cũng như khó khăn cho các nhóm khi có nhu cầu và cần thay đổi.

Mặt khác, Luật và Nghị định hiện hành đã quy định cụ thể các nội dung này đối với nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung của công dân Việt Nam, trong khi không quy định với nhóm người nước ngoài, dẫn đến sự so bì, cho rằng Nhà nước Việt Nam chưa công bằng trong sự đối xử bình đẳng giữa các nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung của công dân Việt Nam và nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam.

Việc bổ sung các nội dung nêu trên sẽ giúp địa phương thuận lợi hơn trong quá trình thực thi Luật và thực hiện công tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo; đảm bảo, tạo điều kiện thuận lợi về mặt pháp lý cho cả phía các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cũng như các nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung của người nước ngoài./.

Chu Thanh Vân (TTXVN/ Vietnam+)