Đền Nen còn gọi là đền Tam tòa Đại vương hay đền Cả, được xây dựng vào thế kỷ 15, trên khu đất rộng 5 ha ở thôn Phúc Tiến, xã Thạch Tiến, nay là xã Việt Tiến huyện Thạch Hà. Đền thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang (con trai thứ 8 của vua Lý Thái Tổ) cùng một số nhân vật lịch sử.

Tương truyền, Lý Nhật Quang là người thông minh, hiếu học, tài cao. Năm 1039, ông được vua cha Lý Thái Tổ cử vào trông coi việc tô thuế tại vùng Hoan Châu, tức Nghệ An, Hà Tĩnh ngày nay. Ông liên tục thăng tiến, năm 1044 giữ chức Uy Minh Vương, đứng đầu trấn Nghệ An, thay nhà vua định đoạt mọi chuyện chính sự tại vùng đất xứ Nghệ.

Ông được sử sách ghi nhận là người giản dị, gần gũi người dân, có công phát triển nông nghiệp; xây đường bộ, đường thủy giao thương với các vùng; mở nhiều trường học; lập các di tích và đền chùa. Dưới thời Lý Nhật Quang, triều đình không phải đưa quân vào đồn trú, mà lực lượng do ông xây dựng tại chỗ đủ sức đảm đương việc vảo vệ biên cương xứ Nghệ thành "Thành đồng vách sắt".

16 năm làm việc tại xứ Nghệ, Lý Nhật Quang xây dựng vùng đất này thành một pháo đài kiên cố cả về quân sự, kinh tế. Năm 1057, khi mất, nhân dân trong vùng lập nhiều đền thờ ghi nhớ công lao của ông.

Ông Nguyễn Trí Sơn, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Hà Tĩnh cho biết, đây là một trong những hệ thống cổng tam quan đẹp của tỉnh, mang mô tuýp kết cấu thời Lý.

Trên mái của các tòa điện và các ngôi miếu nhỏ, hình tượng con rồng luôn được đề cao. Rồng được chạm khắc tinh xảo, biểu tượng cho sự quyền uy.

Ông Đặng Hữu Cư, Trưởng ban Lễ nghi đền Nen cho biết, đây là một trong những đền cổ đẹp và linh thiêng nhất của Hà Tĩnh với kiến trúc nghệ thuật được bố trí đăng đối hài hòa qua bàn tay khéo léo của những người thợ xưa.

"Trong đền có một câu đối khắc ở nghi môn mô tả về cảnh đẹp như sau: 'Thịnh cảnh hà dĩ gia. Mục giới bất khả hộ'. Nghĩa là cảnh ở đền Nen tươi đẹp, hoàn hảo đến mức không biết phải thêm gì", ông Cư nói

Khởi dựng từ thời nhà Hậu Lê, đền được tu tạo quy mô lớn vào năm 1724, thời vua Lê Dụ Tông. Đến năm 1921, thời vua Khải Định, triều Nguyễn, thì hoàn chỉnh các diện mạo. Lần gần nhất vào năm 2010 đến 2012, nhà chức trách chi hàng chục tỷ đồng cải tạo, làm mới nhiều hạng mục.

Đền thường được chính quyền địa phương chọn làm nơi tổ chức mộ số lễ hội trong vùng. Hội đền Nen diễn ra thường niên vào dịp đầu năm mới, nhân dịp tưởng nhớ ngày mất của Uy Minh Vương Lý Nhật Quang.

Hàng năm đền đón hàng nghìn lượt du khách trong và ngoài tỉnh đến thắp hương, tham quan, nghiên cứu các giá trị lịch sử, kiến trúc và tôn giáo.

Theo vnexpess.vn