Theo sử sách và truyền khẩu của nhân dân Phú Quý, cá Ông là sinh vật hiền lành, thường xuất hiện cứu giúp ngư dân khi biển có sóng to gió lớn. Vì thế mỗi khi Ông lụy (chết), cả làng phải dừng việc ra khơi, để rước Ông lên bờ, tổ chức lễ an táng.

Cách đây hai năm, vào ngày 17/4/2016, anh Lê Điền Đơn chủ một tàu thu mua trên biển phát hiện xác cá Ông (nặng khoảng 1 tấn) đang trôi dạt cách đảo Phú Quý 16 hải lý về hướng Đông Bắc. Anh Đơn phải tạm dừng mọi công việc để huy động đội ngũ lao động trên tàu lai dắt xác Ông quay về đảo mai táng. Và theo phong tục, anh Đơn là “con trưởng” của Ông, phải chịu tang suốt 24 tháng; đến tháng 4/2018 này là kết thúc thời gian tang chế phải tiến hành cải táng, đưa cốt Ông vào thờ trong vạn.

Lễ thượng ngọc cốt Ông Nam hải bao gồm nhiều nghi thức long trọng. Sau khi chọn được ngày tốt, ban quản lý vạn chuẩn bị một mâm trầu rượu và hương hoa, kính cáo mộ Ông để xin phép làm lễ thượng cốt. Trước khi đem về vạn thờ cúng, ngọc cốt phải được rửa sạch bằng nước giếng. Sau dùng rượu mạnh rửa thêm một lần nữa. Rửa xong, dùng khăn sạch lau lại cho khô và đưa toàn bộ ngọc cốt vào hòm gỗ hoặc quách. Trong quá trình cất bốc và thỉnh ngọc cốt nhập điện, đội trống chiêng, đội nhạc ngũ âm liên hồi tấu nhạc để hầu Ông. Khi ngọc cốt về tới, bổn vạn dâng hương hoa, xôi thịt,… để tế an vị.Từ đó trở đi ngọc cốt được bảo quản cẩn thận trong vạn.

Lăng vạn chứa ngọc cốt Ông Nam hải là địa điểm linh thiêng của làng. Đó là nơi ngư dân Phú Quý thường lui tới để chiêm bái, cầu Ông phù hộ độ trì cho những chuyến hải trình.

Tín ngưỡng thờ Thần Nam hải là một phong tục đẹp, từ tín ngưỡng đó đã sản sinh ra một kho tàng văn hóa biển phong phú. Ngoài các ngôi lăng vạn với nét kiến trúc độc đáo, các tấm sắc phong, nhiều lời ca, điệu chèo bả trạo,…là hàng trăm bộ xương cá Ông đang được lưu giữ và bảo quản, phần nào giúp ích cho công cuộc tìm hiểu biển và đại dương hiện nay.

Theo Báo Bình Thuận