Lễ cấp sắc cho thầy cúng, vì thế, có thể được nhìn nhận như một nghi lễ truyền chức chuyên biệt, nơi người được chọn giữ vai trò là người trung gian kết nối người dương và người âm, giữa người sống và ông bà tổ tiên.Thầy là người đại diện cho tiếng nói của cộng đồng trước thần linh, đồng thời cũng là người giúp duy trì niềm tin, phong tục và các giá trị đạo đức truyền thống.

Theo quan niệm của người Tày, người được cấp sắc không chỉ là người “học nghề” mà là người “được chọn” – có căn duyên với cõi tâm linh, có đức độ, hiểu biết sâu sắc về phong tục tập quán và có khả năng cảm ứng với thần linh. Lễ cấp sắc vì thế mang ý nghĩa khẳng định năng lực hành đạo, đạo đức và vị thế của người thầy trong cộng đồng.

Tại xã Đồng Yên, tỉnh Tuyên Quang, lễ cấp sắc lần này dành cho thầy cúng Nguyễn Văn Bảo (1971) đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quá trình hành nghề thầy cúng của ông. Người chủ trì (sư phụ) là thầy cúng cao tay nổi tiếng, ông Hoàng Văn Hòa (sinh năm 1969, dân tộc Tày) lặn lội từ xã Lâm Thượng, tỉnh Lào Cai về.

Thầy cúng Nguyễn Văn Bảo – người được “lựa chọn” để cấp sắc

Trước khi được tiến hành cấp sắc, người được chọn thường phải thỏa mãn nhiều điều kiện nghiêm ngặt: truyền thống gia đình hành nghề, uy tín trong cộng đồng, khả năng giao tiếp với thần linh và tổ tiên, và thái độ đạo đức được người dân ghi nhận.

Thầy cúng Hoàng Văn Hòa chia sẻ, gia đình ông đã có bốn đời nối nghiệp hành nghề thầy cúng - một truyền thống thiêng liêng được trao truyền qua nhiều thế hệ.

Lễ cấp sắc của người Tày gồm 3 bậc: Cấp thiếp (sau 2 - 3 năm hành nghề); Cấp sắc (thường sau 10 năm) và cao nhất là Phong sắc. “Không phải ai cũng được cấp sắc. Người đó phải có công trạng, có những đóng góp lớn cho cộng đồng mới được cấp”, ông Hòa nhấn mạnh.

Thầy cúng Hoàng Văn Hòa – người chủ trì buổi lễ cấp sắc

Trước ngày làm lễ, gia đình và họ hàng của ông Nguyễn Văn Bảo chuẩn bị chu đáo các lễ vật: gà trống, lợn, rượu, gạo, bánh, vàng mã, cùng với các vật dụng nghi lễ như hương, nến, trống, chiêng và tranh thờ. Không gian làm lễ được dọn dẹp sạch sẽ, trang hoàng một cách trang trọng.

Phần mở đầu của buổi lễ là nghi thức “khai quang” được thực hiện ngoài trời – thầy Hòa khấn mời Ngọc Hoàng, các vị thần bản mệnh, tổ tiên nghề thầy cúng về chứng giám. Lời khấn được vang lên, âm điệu ngân nga, nhịp nhàng như một bản nhạc linh thiêng. Sau đó là nghi thức “rước sắc” - tờ sắc lệnh (tượng trưng bằng giấy hoặc vải đỏ) được đặt trang trọng trên bàn thờ, sau đó trao cho người được cấp sắc. Đây là khoảnh khắc thiêng liêng nhất của buổi lễ, đánh dấu việc người đó chính thức được các đấng thần linh và tổ nghề công nhận là thầy cúng thực thụ.

Thầy Nguyễn Văn Hòa (phải) thực hiện nghi lễ sắc phong ngoài trời

Sau đó là phần “mặc lễ phục” – người được cấp sắc được thầy cúng cao tay khoác lên chiếc áo, đội mũ lễ và đeo thẻ phép, tượng trưng cho quyền năng hành đạo. Nghi thức này thể hiện việc người được cấp sắc từ nay mang trên mình trọng trách của người dẫn dắt tinh thần cho cộng đồng. Sau khi mặc lễ phục, thầy mới phải thực hiện một số nghi thức nhỏ như lễ dâng rượu, lễ ra mắt thần linh,

Bộ lễ phục được chuẩn bị cho người được cấp sắc

Nghi lễ “mặc lễ phục” cho thầy cúng Nguyễn Văn Bảo

Thực hiện các nghi lễ ở trong nhà

Mỗi chi tiết trong buổi lễ đều mang ý nghĩa sâu sắc. Tờ sắc đỏ tượng trưng cho quyền năng mà Ngọc Hoàng trao ban; chiếc mũ lễ biểu trưng cho trí tuệ và đức hạnh; thẻ phép thể hiện quyền hành nghề và bảo hộ tâm linh. Sau khi được trao sắc, người thầy trở thành “cầu nối” giữa con người và thế giới siêu nhiên, trở thành người có thể giúp dân bản cầu an, cầu mùa, xua đuổi tà khí, mang lại bình yên cho cộng đồng.

Sau khi hoàn tất các nghi lễ chính, gia đình và cộng đồng cùng nhau dâng lễ vật tạ ơn thần linh, tổ tiên và thầy chủ lễ. Người được cấp sắc khấn tạ Ngọc Hoàng và các vị thần linh, biểu thị lòng biết ơn và cam kết giữ gìn đạo hạnh, không làm điều trái với lẽ trời và luật tục. Buổi lễ kết thúc bằng bữa cơm cộng đồng, nơi mọi người cùng chia sẻ niềm vui, chúc mừng thầy mới được công nhận.

Nghi lễ cấp sắc của người Tày không chỉ là nghi thức mang tính tín ngưỡng dân gian, mà còn là một biểu tượng văn hóa, phản ánh sâu sắc quan niệm về đạo đức, trách nhiệm và mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, thần linh và cộng đồng. Trải qua nhiều thế hệ, nghi lễ này vẫn được người Tày gìn giữ và truyền lại cho thế hệ sau, thể hiện sức sống mãnh liệt của bản sắc văn hóa dân tộc giữa dòng chảy hiện đại.

Minh Lan – Xuân Thường