Được tổ chức từ ngày mùng 1- 4/2 âm lịch hàng năm, đây là một trong những lễ hội truyền thống tại thị xã Đông Triều được đông đảo tăng ni, phật tử, nhân dân, du khách thập phương mong đợi trong những ngày đầu Xuân mới; là dịp để chiêm ngưỡng pho tượng Phật ngọc nguyên khối lớn nhất Việt Nam và tham quan địa danh được coi là "trường đại học" Phật giáo đầu tiên tại Việt Nam.

Chùa Quỳnh Lâm thuộc Khu Di tích Quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều. Theo các di văn, chùa Quỳnh Lâm được khởi dựng từ triều Lý, có tượng Di Lặc lớn bằng đồng cao sáu trượng (khoảng 20 mét) nổi tiếng một thời.

Đến thời Trần, do có vị trí là cửa ngõ kết nối trung tâm Phật giáo Yên Tử, Ngọa Vân, Hồ Thiên với các ngôi chùa khác trong vùng và các chùa ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, chùa Quỳnh Lâm được mở rộng, đầu tư xây dựng thành một trung tâm Phật giáo. Vào năm 1329, Quỳnh Lâm trở thành "Đệ nhất danh lam cổ tích của nước An Nam" và là trung tâm truyền kinh giảng đạo, đào tạo hàng ngũ sư sãi cho đạo Phật.

Màn trống hội khai mạc lễ hội. Ảnh: Văn Đức - TTXVN

Các vị tổ của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử là Trần Nhân Tông, Pháp Loa, Huyền Quang đều đã về tu ở chùa; nhưng người có công lớn trong việc tu tạo, mở mang chùa để Quỳnh Lâm trở thành trung tâm Phật giáo lớn của cả nước chính là Thiền sư Pháp Loa. Trải qua nhiều biến cố, binh hỏa tàn phá, nhiều lần bị đổ nát, song với lòng mộ Phật, vua quan sĩ dân các đời lại góp sức góp công cùng nhau phục dựng lại chùa.

Đến đầu thế kỷ XX, các công trình kiến trúc nguy nga của Quỳnh Lâm cơ bản bị hủy hoại hoàn toàn. Ngày nay, khuôn viên của chùa Quỳnh Lâm chỉ còn lại một số công trình cổ như tháp mộ, bia đá, các bậc rồng bằng đá xanh, hàng trăm tảng đá kê chân cột, khánh đá, chuông đồng… Năm 2016, chùa Quỳnh Lâm được trùng tu, tôn tạo; giai đoạn 1 hoàn thành vào năm 2020. Các hạng mục được trùng tu, tôn tạo gồm thượng điện, cổng Tam Quan, sân gạch, vườn hoa, cây cảnh, bảo tháp và các hạng mục kết nối giao thông...

Chùa Quỳnh Lâm. Ảnh: Văn Đức - TTXVN

Tháng 11/2020, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh, chùa Quỳnh Lâm phối hợp với UBND thị xã Đông Triều đã rước tượng Phật ngọc nguyên khối nặng 3,8 tấn về chùa Quỳnh Lâm. Tượng Phật ngọc có trọng lượng 3,8 tấn, chiều cao 2,2 mét và là pho tượng Phật Thích Ca làm bằng ngọc thạch có nguồn gốc từ Canada. Pho tượng được các nghệ nhân Nepal, Ấn Độ và Thái Lan thuộc Công ty Jade Thongtawee (Chieng Mai) chạm khắc tại Thái Lan, theo nguyên mẫu tượng Phật Thích Ca tại Thánh địa Bồ đề Đạo tràng (Ấn Độ) trong tư thế liên hoa tọa, thần thái từ bi. Đây được xem là một trong những bức tượng ngọc nguyên khối lớn nhất Việt Nam.

Năm 2023, Lễ hội được tổ chức với các nghi thức rước, tế lễ cùng nhiều hoạt động văn hóa, thể dục thể thao, trò chơi dân gian hấp dẫn du khách thập phương như Liên hoan Văn nghệ các khu phố văn hóa phường, hội Đua thuyền truyền thống, Giải bóng chuyền hơi nữ Tràng An năm 2023...

Ông Nguyễn Văn Hà, du khách đến từ Hạ Long chia sẻ: Lễ hội năm nay được địa phương tổ chức bài bản, an ninh trật tự được đảm bảo. Đặc biệt là các hàng quán đã được đưa ra xa khuôn viên nhà chùa, không còn hiện tượng cờ bạc, bói toán mê tín dị đoan trong chùa, tạo thuận lợi cho du khách vãn cảnh, hành hương.

Cùng ngày, nhiều lễ hội Xuân Quý Mão cũng được tổ chức ở một số địa phương trong tỉnh Quảng Ninh như: Lễ hội đền Xã Tắc (thành phố Móng Cái), Lễ hội hoa hồng (thành phố Cẩm Phả)… Đây là những hoạt động nhằm kích cầu, khởi động mùa du lịch năm 2023, thu hút khách du lịch trong và ngoài tỉnh đến với Quảng Ninh. Năm 2023, Quảng Ninh phấn đấu đón khoảng 14 triệu lượt du khách, trong đó khách quốc tế đạt 2 triệu lượt người. Tổng thu từ du lịch đạt khoảng 27 ngàn tỷ đồng.

Theo TTXVN