Lễ hội bơi chải truyền thống có nguồn gốc từ làng Diêm Điền (nay là thị trấn Diêm Điền, huyện Thái Thụy), xuất phát từ nghề đi biển đánh bắt hải sản, gắn liền với tín ngưỡng về các vị Thủy thần. Người dân làng Diêm Điền xưa vẫn truyền nhau câu tục ngữ “Sóng cửa Trà, ma cửa Hộ”, ý nói sóng cửa Trà Lý là con sóng lớn, còn ở cửa sông Diêm Hộ có Thủy thần linh thiêng. Nếu năm nào không tổ chức bơi chải thì năm đó Thủy thần tức giận và sẽ về bắt người làng. 

Theo phong tục của làng, trước khi diễn ra hội bơi chải là lễ tế Thủy thần ở Đình Trung vào sáng mùng 10 tháng Giêng hàng năm. Trong những năm chiến tranh chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ tục bơi chải ở Diêm Điền không thể duy trì; sau năm 1975 khi hòa bình lập lại, lễ hội bơi chải được khôi phục và phát triển đến ngày nay. Cùng với hoạt động lễ hội bơi chải là nghi thức mở cửa đền Thuận Nghĩa để nhân dân và du khách thập phương thắp hương tưởng nhớ hai danh tướng Phạm Tài và Nguyễn Cao đã có nhiều chiến công trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, làm vẻ vang cho cửa biển Diêm Ðiền. Theo các bậc cao niên ở Diêm Điền, trước đây làng chỉ có 5 xóm: Tiền, Trung, Tả, Hữu, Hậu và thi bơi chải là cuộc thi giữa 5 xóm này. Các làng đều chọn những thanh niên khỏe mạnh nhất để luyện tập chờ đến ngày hội, quyết tâm giành chiến thắng với tâm niệm làng nào thắng cuộc thì cả năm đó sẽ gặp nhiều may mắn, ra khơi thuận lợi. Dần dần nghề đi biển phát triển, số chải thi đấu mỗi mùa lễ hội lại tăng lên. 

Ông Lê Xuân Quy, Chủ tịch UBND thị trấn Diêm Điền, huyện Thái Thụy, cho biết: Với ngư dân Thái Bình nói chung và người Diêm Điền nói riêng, Lễ hội bơi chải được coi là ngày hội lớn nhất trong năm, là lễ xuất quân mở cửa biển với niềm mong mỏi một năm thuận hòa, trời yên biển lặng, lộc trời đầy khoang, mang ấm no đến mọi nhà. Bằng nguồn xã hội hóa, lễ hội được duy trì và phát triển nhiều năm nay, tạo khí thế lao động mới cho ngư dân địa phương. 

Ông Nguyễn Văn Vệ, xã Thái Thượng, huyện Thái Thụy, phấn khởi nói, cứ vào ngày 12 tháng Giêng hàng năm, những người con quê biển Thái Thụy lại trở về quê hương dự lễ hội bơi chải, tưởng nhớ công ơn các thế hệ cha ông đi trước và cầu mong năm mới nhiều may mắn. Đây là lễ hội tâm linh không thể thiếu của người dân địa phương. Sau lễ mở cửa biển, lễ tế các vị Thủy thần linh thiêng, ngư dân mới bắt đầu ra khơi đánh bắt thủy hải sản. 

Để chuẩn bị cho lễ hội quan trọng này, ngay từ những ngày đầu năm các chải đã tập hợp thanh niên trong khu dân cư luyện tập, chờ ngày khai hội. Lễ hội năm nay có 8 chải với gần 130 tay chèo gồm chải của 6 khu dân cư: Khu 1, khu 2, khu 3, khu 4, khu 5, khu 9 (thị trấn Diêm Điền), chải của Hội vận tải biển Diêm Điền và xã Thái Thượng, huyện Thái Thụy. Mỗi thuyền chải gồm 16 tay chèo, thuyền được trang trí đầu rồng cách điệu ở phía mũi. Ông Trần Văn Quân, chải trưởng chải khu 9 (thị trấn Diêm Điền, huyện Thái Thụy) cho biết, người dân miền biển Thái Thụy vốn gắn bó với sông nước. Vì vậy, hội bơi chải là dịp để anh em trên bến dưới thuyền gặp mặt, cùng luyện tập và tăng thêm tình đoàn kết. 

Sau hiệu lệnh khai cuộc từ tàu chỉ huy, các chải nhanh chóng rời bến vào cuộc đua 3,5 vòng với tổng chiều dài khoảng 4 km dọc sông Diêm Hộ. Theo nhịp mõ thúc, các tay chèo cùng một nhịp chải, rẽ sóng nước đưa thuyền nhanh cán đích. Mặc dù trời mưa song hàng nghìn người dân địa phương và du khách thập phương vẫn đứng kín hai bên bờ sông Diêm Hộ, cùng hò vang cổ vũ, tạo nên không khí sôi động của mùa lễ hội nơi cửa biển. 

Lễ hội bơi chải trên sông Diêm Hộ là ngày hội mở cửa biển, ra khơi khai thác tiềm năng của biển cả, đồng thời thể hiện ý chí quyết tâm và tinh thần thượng võ của người dân miền biển Thái Bình. Huyện Thái Thụy là một trong hai huyện có truyền thống đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản của tỉnh Thái Bình với 27 km chiều dài bờ biển. Đến nay, toàn huyện có 250 tàu vận tải, tổng trọng tải trên 800.000 tấn; 444 tàu khai thác, đánh bắt thủy hải sản với tổng công suất trên 66.500 CV. Vì vậy, phát triển kinh tế biển được xác định là hướng mũi nhọn của địa phương này. 

Lễ hội kết thúc với chiến thắng thuộc về thuyền chải của khu 4, đứng thứ nhì là đội Vận tải biển Diêm Điền, thứ ba là đội khu 9 (thị trấn Diêm Điền). Trong niềm vui của đội giành giải nhất, anh Lê Xuân Vương, tay chèo chải khu 4 cho biết, chiến thắng này là niềm phấn khởi và động lực chung của người dân khu 4 trong năm mới với nhiều thắng lợi mới. Các chải khác dù không dẫn đầu nhưng lễ hội đã để lại trong họ những kỷ niệm đáng nhớ về một mùa lễ hội truyền thống nhiều niềm vui với mong ước một năm thuận buồm xuôi gió, thuyền đầy cá tôm, đời sống người dân được ấm no./.

(Theo TTXVN)